تفاوت آجر فشاری و ماشینی؛ راهنمای انتخاب سریع

قبل از شروع، آجر را بهتر بشناسیم

پیش از بررسی تفاوت آجر فشاری و ماشینی، لازم است با ماهیت و پیشینه‌ی این مصالح آشنا شویم. آجر یکی از ابتدایی‌ترین و پرکاربردترین مصالح ساختمانی در جهان است که نقش اساسی در شکل‌گیری معماری سنتی و مدرن ایفا کرده است. از زمان‌های بسیار دور تا به امروز، آجر در اشکال و روش‌های گوناگون تولید شده و همواره به‌عنوان ماده‌ای مقاوم، در دسترس و قابل اتکا مورد استفاده قرار گرفته است. برای آشنایی کامل با تعریف، ویژگی‌ها و گذشته‌ی این مصالح، پیشنهاد می‌کنیم دو مقاله‌ی آجر چیست؟ و تاریخچه آجر را مطالعه کنید.

آجر فشاری چیست؟

در بررسی تفاوت آجر فشاری و ماشینی، نخست باید به شناخت دقیق آجر فشاری بپردازیم. آجر فشاری یکی از قدیمی‌ترین انواع آجر در ایران است که با روش‌های سنتی و اغلب دستی تولید می‌شود. این آجر از ترکیب خاک رس، آب و قالب‌گیری دستی تهیه شده و پس از خشک شدن در کوره‌های آجرپزی سنتی پخته می‌شود. دلیل نام‌گذاری آن نیز به روش اجرای آن بازمی‌گردد؛ هنگام نصب، استادکار با فشار و ضربه، آجر را در محل مناسب قرار می‌دهد.

آجر ماشینی چیست؟

نقطه مقابل آجر فشاری، آجر ماشینی قرار دارد که محصول دوران صنعتی‌سازی در صنعت ساختمان است. این آجر توسط دستگاه‌های اکسترود تولید می‌شود؛ دستگاه‌هایی که گل رس را با فشار از قالب عبور داده و آجرهایی با ابعاد و اشکال منظم تحویل می‌دهند. تفاوت در همین مرحله از تولید، به خوبی مشخص می‌شود.

مقایسه تفاوت آجر فشاری با آجر ماشینی از منظر تولید تا اجرا

برای درک بهتر تفاوت‌ها، باید بررسی را از مبانی تولید تا نحوه اجرا و کاربرد نهایی این دو نوع مصالح ساختمانی آغاز کنیم.

1. مواد اولیه

در نگاه اول شاید هر دو نوع آجر از خاک رس ساخته شوند، اما تفاوت در خلوص، آماده‌سازی و نوع ترکیب خاک، نقش مهمی در کیفیت، ظاهر و عملکرد آن‌ها ایفا می‌کند.

آجر فشاری

• تهیه‌شده از خاک رس طبیعی: این نوع آجر مستقیما از خاک رس استخراج‌شده از طبیعت ساخته می‌شود، بدون اینکه ترکیبات شیمیایی یا فرآوری خاصی به آن اضافه شود، بنابراین بافت و رنگ آن خام و طبیعی باقی می‌ماند.
• فاقد افزودنی‌های صنعتی: در روند ساخت آن هیچ نوع افزودنی صنعتی یا ماده‌ی شیمیایی برای بهبود شکل‌پذیری یا استحکام به خاک اضافه نمی‌شود، که باعث حفظ ماهیت سنتی آن می‌گردد.
• بافت ناهمگن و رنگ طبیعی و سنتی: سطح این آجر دارای پستی و بلندی‌هایی است که ناشی از قالب‌گیری دستی و خشک شدن طبیعی آن است و رنگ آن وابسته به جنس خاک منطقه‌ی استخراج شده، به رنگ قرمز یا زرد دیده می‌شود.

آجر ماشینی

• تولید شده از خاک رس با دانه‌بندی یکنواخت: خاک استفاده‌شده برای تولید این آجر در فرآیند صنعتی با دستگاه‌های خاص الک و آماده‌سازی می‌شود تا دانه‌های هم‌اندازه و یکدستی داشته باشد.
• دارای ترکیب یکنواخت صنعتی: خاک به همراه رطوبت تنظیم‌شده و گاهی مواد اصلاح‌کننده وارد خط تولید می‌شود که باعث می‌شود کیفیت نهایی هر آجر بسیار شبیه به دیگری باشد.
• مناسب برای تولید انبوه با کیفیت ثابت: به‌دلیل فرایند ماشینی، امکان تولید صدها یا هزاران آجر با شکل، رنگ و کیفیت یکسان وجود دارد، که برای پروژه‌های بزرگ بسیار کارآمد است.

2. روش تولید

فرآیند ساخت آجر فشاری و ماشینی به‌طور کامل با هم متفاوت است. یکی بر پایه تجربه و نیروی انسانی و دیگری بر پایه تکنولوژی و تولید صنعتی شکل گرفته است.

آجر فشاری

• قالب‌گیری دستی با ابزار سنتی: استادکار با استفاده از قالب چوبی یا فلزی، گلِ رس را درون قالب ریخته و با دست آن را شکل می‌دهد، این روش نیاز به تجربه و دقت بالا دارد.
• خشک شدن در فضای باز: آجرهای تازه قالب‌گیری‌شده برای خشک شدن در مقابل نور خورشید و هوای آزاد قرار داده می‌شوند که این روند ممکن است چند روز طول بکشد و به شرایط آب‌وهوایی وابسته است.
• پخت در کوره‌های غیرصنعتی یا سنتی: در کوره‌های گِلی یا آجری پخته می‌شوند که دمای آن‌ها با هیزم یا نفت کنترل می‌شود و یکنواختی دمایی در آن‌ها کمتر است.
• وابسته به مهارت نیروی انسانی: تمام مراحل تولید آن از قالب‌گیری تا بارگذاری در کوره، توسط نیروی انسانی انجام می‌شود و کیفیت نهایی بسیار تحت تأثیر تجربه کارگر است.

آجر ماشینی

• قالب‌گیری توسط دستگاه اکسترود: گل رس از دستگاهی مانند چرخ‌گوشت بزرگ عبور داده می‌شود و به شکل نوار بلند و منظم درمی‌آید که سپس برش می‌خورد تا آجرهای استاندارد ایجاد شوند.
• تولید برش‌های منظم با قالب‌های استاندارد: برش‌ها با دستگاه‌های خودکار و دقیق انجام می‌شود، بنابراین تمام آجرها از نظر ابعاد و وزن مشابه یکدیگرند.
• پخت در کوره‌های تونلی مدرن با دمای کنترل‌شده: آجرها وارد کوره‌های صنعتی تونلی می‌شوند که دمای آن‌ها در تمام نقاط یکنواخت است و با دقت تنظیم می‌شود تا پخت کامل و یکنواخت حاصل شود.
• سرعت تولید بالا و ضایعات کمتر: به‌دلیل فرآیند خودکار و کنترل‌شده، سرعت تولید بسیار بیشتر از روش سنتی است و ضایعات ناشی از شکست یا پخت ناقص به حداقل می‌رسد.

3. روش اجرا

شیوه نصب و اجرای این دو نوع آجر بسته به جنس، وزن، و سطح آن‌ها متفاوت بوده و هرکدام نیاز به مصالح، مهارت و ابزار خاصی دارند.

آجر فشاری

• اجرا با ملات: به روش سنتی با استفاده از ملات‌هایی مانند گل رس یا ترکیب گچ و خاک اجرا می‌شود که انعطاف‌پذیری خوبی دارند.
• نیازمند ضربه و فشار دستی توسط استادکار: چیدن این نوع آجر نیاز به مهارت دارد و آجر با ضربه چکش لاستیکی یا فشار دست در جای خود محکم می‌شود.
• مناسب برای اجرای سنتی و سازه‌های سنگین: به‌علت وزن و استحکام بالا، در ساختمان‌های قدیمی و باربر بسیار رایج است.
• چسبندگی بالا به علت سطح زبر: سطح ناصاف آجر باعث می‌شود ملات به‌خوبی در آن نفوذ کند و چسبندگی بالایی ایجاد شود.

آجر ماشینی

• اجرا با ملات سیمانی( دوغاب): به‌دلیل ساختار دقیق و استاندارد، این آجر با ملات‌هایی مانند ماسه و ‌سیمان اجرا می‌شود که استحکام بیشتری نسبت به ملات‌های سنتی دارد. برای آشنایی بیشتر با این نوع اجرا، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی آجر دوغابی چیست؟ را مطالعه کنید.
• سرعت نصب بالا: چون همه آجرها هم‌اندازه‌اند، چیدمان آن‌ها آسان و سریع‌تر انجام می‌گیرد، نیازی به برش یا اصلاح زیاد ندارد.
• اجرای منظم با خطای کمتر: به‌خاطر ابعاد دقیق، دیوارهای ساخته‌شده با این آجر بسیار صاف و بی‌نقص هستند و نیاز به اصلاح و نازک‌کاری کمتر است.
• مناسب برای پروژه‌های مدرن با نیاز به سرعت: در پروژه‌هایی که زمان اجرا محدود است، استفاده از این آجرها انتخابی هوشمندانه و کارآمد خواهد بود.

4. کاربردها

با توجه به ویژگی‌های ساختاری، هر نوع آجر برای بخش خاصی از ساختمان مناسب است و در پروژه‌های مختلف به‌کار می‌رود.

آجر فشاری

• دیوارهای باربر: به‌علت تراکم بالا و وزن زیاد، برای دیوارهایی که نقش تحمل بار دارند بسیار مناسب است.
• کرسی چینی: در بخش پایینی دیوار که در تماس با رطوبت است، استفاده می‌شود تا دوام دیوار افزایش یابد.
• زیرسازی سازه‌ها: چون در معرض دید نیستند اما نیاز به مقاومت زیاد دارند، این آجر گزینه‌ی مناسبی برای زیرسازی است.
• کاربرد در مناطق با بار سازه‌ای بالا: در مناطقی که بار ساختمان زیاد است یا شرایط سخت اقلیمی دارند، این آجر عملکرد خوبی نشان می‌دهد.

آجر ماشینی

• دیوارهای داخلی: به‌دلیل وزن کمتر و دقت بالا، گزینه‌ای عالی برای تیغه‌چینی داخلی با سرعت بالا است.
• اجرای نمای بیرونی: آجرهای ماشینی در مدل‌های مختلف نما تولید می‌شوند که زیبایی و مقاومت سطح نما را تضمین می‌کنند.
• سقف‌های سبک: در اجرای سقف‌های ضربی یا طاق ضربی، استفاده از آجر ماشینی باعث کاهش وزن مرده‌ی سازه می‌شود.
• تیغه‌چینی سریع و منظم: این آجرها ابزاری کارآمد برای ساخت دیوارهای داخلی یا جداکننده در کمترین زمان ممکن هستند.

آجر پلاک چیست؟

در میان انواع آجرهای ماشینی، آجر پلاک جایگاه ویژه‌ای در اجرای نما دارد. این آجر که با ابعاد استاندارد ۳۱×۷ سانتی‌متر تولید می‌شود، به دلیل ضخامت کم و تنوع رنگ، برای پوشش نماهای داخلی و خارجی به‌کار می‌رود و باعث کاهش وزن و هزینه اجرا می‌شود.

انواع آجر ماشینی و فشاری

به دو دسته اصلی ماشینی و فشاری تقسیم می‌شوند. در ادامه، انواع مختلف این آجرها و کاربردهای آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.

آجر پرسی چیست؟

آجر پرسی نوعی آجر ماشینی است که با استفاده از دستگاه‌های پرس هیدرولیکی و با فشار زیاد قالب‌گیری می‌شود. این آجرها دارای سطحی صاف، گوشه‌های تیز و مقاومت بالا هستند و بیشتر در نمای ساختمان و دیوارهای داخلی به‌کار می‌روند.

انواع آجر ماشینی

ماشینی در انواع مختلف تولید می‌شوند که هرکدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. برخی از انواع آجر ماشینی عبارتند از:

• آجر سفال لفتون: آجر سفالی برای نمای ساختمان‌ها و دیوارهای بیرونی استفاده می‌شود. آجر لفتون به‌دلیل داشتن سوراخ‌ها، مقاومت بالاتری در برابر فشار دارد و از عایق حرارتی و صوتی خوبی برخوردار است. برای شناخت بیشتر این آجر، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی آجر لفتون چیست؟ را مطالعه کنید.
• آجر تیغه: این آجرها برای جداسازی فضاهای داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در ابعاد 20×10، 20×15 و 20×20 تولید می‌شوند. به‌دلیل ابعاد بزرگ‌تر و سرعت نصب بالا، گزینه‌ای مناسب برای پروژه‌های ساخت‌وساز سریع است.
• بلوک سقفی سفالی: برای پوشش سقف‌های سبک به‌کار می‌روند و از ویژگی‌هایی چون وزن کم و ابعاد بزرگ‌تر برخوردارند که باعث می‌شود نصب آن‌ها سریع‌تر و اقتصادی‌تر باشد. همچنین برای پروژه‌هایی با زمان‌بندی محدود، گزینه‌ای مناسب به شمار می‌روند.

برای آگاهی بیشتر در مورد انواع سفال‌ها، مقاله‌ی آجر سفال چیست؟ را مطالعه کنید.

انواع آجر فشاری

فشاری نیز تنوع خاص خود را دارد و برای کاربردهای مختلف در ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از انواع آجر فشاری عبارتند از:

• آجر قزاقی: این نوع آجر به‌دلیل استحکام بالا و مقاومت خوبی که در برابر فشار و تنش‌ها دارد، بیشتر برای ساخت دیوارهای باربر استفاده می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این نوع آجر، مقاله‌ی آجر قزاقی چیست؟ را مطالعه کنید.
• آجر زبره (گری): این آجر ساختمانی به‌دلیل سطح زبر و مقاومت بالا در برابر فشار، به‌ویژه برای دیوارهای باربر و نقاطی که نیاز به استحکام زیادی دارند، مناسب هستند. سطح زبر آجر گری باعث می‌شود ملات به‌خوبی به آن‌ها بچسبد.

آجر اصفهان

آجر اصفهان یکی از پرطرفدارترین انواع آجر ساختمانی در ایران است که به‌دلیل کیفیت بالا، پخت مناسب و تنوع در ابعاد، مورد استقبال پیمانکاران و معماران قرار گرفته است. قیمت آجر اصفهان نسبت به کیفیت آن بسیار مقرون‌به‌صرفه بوده و همین موضوع باعث شده خرید آن در پروژه‌های عمرانی گسترده رایج شود. به‌ویژه قیمت آجر لفتون اصفهان، که از محصولات پرکاربرد در دیوارچینی و نماست، بسته به نوع قالب، رنگ و تعداد سوراخ‌ها متغیر است.

فرق آجر با خشت در چیست؟

یکی از سوالات رایج هنگام بررسی تفاوت آجر فشاری و ماشینی، تفاوت آجر با خشت است. خشت، گل خشک‌شده در آفتاب است که پخته نمی‌شود و استحکام پایینی دارد. در حالی‌که آجر فشاری و ماشینی پس از قالب‌گیری در کوره پخته می‌شوند و به همین دلیل مقاومت بیشتری دارند. برای بررسی علمی‌تر این موضوع، به مقاله‌ی تفاوت خشت و آجر مراجعه کنید.

نکاتی که در انتخاب آجر مناسب باید رعایت شود

در انتخاب آجر مناسب برای پروژه‌های ساختمانی، باید به موارد زیر توجه کنید:

• محل استفاده: بسته به اینکه قرار است برای نما، دیوار باربر یا سقف به‌کار رود، انتخاب نوع آجر متفاوت خواهد بود.
• بودجه و زمان پروژه: آجرهای ماشینی در پروژه‌هایی با زمان‌بندی محدود و نیاز به سرعت اجرا، گزینه مناسب‌تری هستند. در مقابل، آجرهای فشاری به‌دلیل تولید سنتی و زمان‌بر بودن، برای پروژه‌های خاص و بزرگ‌تر انتخاب می‌شوند.
• شرایط آب‌وهوایی: در مناطقی با آب‌وهوای مرطوب یا تغییرات دمایی شدید، آجرهایی با مقاومت بیشتر در برابر رطوبت و تغییرات دمایی باید انتخاب شوند.
• نوع ملات مورد استفاده: برخی آجرها برای استفاده با ملات‌های خاص طراحی شده‌اند. به‌طور مثال، آجرهای ماشینی با ملات سیمانی به‌خوبی ترکیب می‌شوند و نصب آسان‌تری دارند.
• نیاز به زیبایی ظاهری یا مقاومت: بسته به نیاز پروژه، ممکن است به زیبایی ظاهری بیشتر یا به مقاومت بالاتر توجه کنید. آجرهای ماشینی برای نما مناسب‌اند، در حالی که آجرهای فشاری بیشتر برای دیوارهای باربر و سازه‌های سنگین کاربرد دارند.

سخن پایانی

تفاوت آجر فشاری و ماشینی تنها یک انتخاب فنی ساده نیست؛ بلکه تصمیمی تاثیرگذار در کیفیت، ماندگاری و حتی زیبایی نهایی سازه است. چه در پروژه‌های سنتی و چه در ساخت‌وسازهای مدرن، شناخت دقیق ویژگی‌های هر نوع آجر به مهندسان، معماران، کارفرمایان و حتی خانه‌سازهای محلی کمک می‌کند. اگر انتخاب درستی داشته باشید، هم در هزینه صرفه‌جویی خواهید کرد و هم در نتیجه نهایی رضایت بیشتری خواهید داشت.

اگر به دنبال بهترین مصالح برای پروژه خود هستید یا می‌خواهید با مزایای استفاده از آجر بیشتر آشنا شوید، مقاله‌ی چرا آجر بهترین مصالح ساختمانی است؟ را بخوانید.

برای مشاوره رایگان و خرید آجر مناسب پروژه‌تان، همین حالا با کارشناسان ما تماس بگیرید یا نظرتان را در بخش دیدگاه‌ها ثبت کنید.