تفاوت خشت و آجر چیست؟ بررسی مزایا و معایب!

خشت چیست؟

خشت یکی از ابتدایی‌ترین مصالح ساختمانی است؛ که از ترکیب آب و خاک به دست می‌آید. فرایند ساخت خشت بسیار ساده است.

• ابتدا خاک و آب با یکدیگر مخلوط می‌شوند تا گل آماده شود.
• گل به‌دست‌آمده در قالب‌های مستطیلی شکل ریخته می‌شود.
• پس از آن‌که گل در قالب شکل گرفت، از قالب جدا شده و در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرد تا خشک شود.

این روش سنتی تولید خشت از گذشته‌های دور تا امروز تغییر چندانی نداشته است.

خشت خام چیست؟

خشت خام همان گل خشک‌شده‌ است، که بدون پخت و تنها با استفاده از تابش آفتاب سفت می‌شود. این نوع خشت به‌دلیل آن‌که در برابر حرارت کوره قرار نمی‌گیرد، مقاومت کمتری در برابر رطوبت و فشار دارد و بیشتر در بناهای سنتی استفاده می‌شود.

خشت پخته‌شده چیست؟

اگر خشت خام در کوره‌های مخصوص (که به آن‌ها داش گفته می‌شود) قرار گیرد و تحت حرارت بالا پخته شود، به خشت پخته‌شده تبدیل می‌شود. این نوع خشت استحکام بیشتری نسبت به خشت خام دارد و در برابر عوامل محیطی مقاوم‌تر است.

انواع خشت

با گذشت زمان و تغییر نیازهای معماری، خشت‌هایی تولید شده‌اند که علاوه بر داشتن ظاهر سنتی، مقاومت بالاتری دارند. این خشت‌ها شامل موارد زیر هستند.

خشت‌های دستی: این خشت‌ها به‌صورت سنتی تولید می‌شوند و ظاهر قدیمی و اصیل خود را حفظ کرده‌اند، اما به دلیل استفاده از فناوری‌های مدرن و خاک نسوز، از دوام بالاتری برخوردارند.

خشت‌های لعاب‌دار: این نوع خشت‌ها همان آجر خشتی نسوز است؛ که با پوششی از لعاب در رنگ‌ها و طرح‌های متنوع تولید می‌شوند و جلوه‌ای خاص به نماهای داخلی و خارجی می‌دهند.

کاربرد خشت در معماری

خشت به دلیل ظاهری سنتی و حس نوستالژیکی که به فضا می‌بخشد، در بسیاری از ساختمان‌های تاریخی و بناهای سنتی به کار می‌رود. برای مثال:

• مساجد قدیمی و تاریخی.
• کافه‌ها و رستوران‌های سنتی.
• اقامتگاه‌ها و هتل‌هایی که طراحی سنتی دارند.

این خشت‌ها به‌خصوص در طراحی فضاهای گرم و صمیمی کاربرد گسترده‌ای دارند و جلوه‌ای خاص به محیط می‌بخشند.

آجر چیست؟

آجر یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی است که به دلیل استحکام و دوام بالا از گذشته‌های دور تا امروز جایگاه ویژه‌ای در صنعت ساخت‌وساز داشته است.

برای آشنایی بیشتر با این مصالح، پیشنهاد می‌کنیم مقاله آجر چیست؟ را مطالعه کنید.

مواد اولیه آجر

اصلی‌ترین ماده اولیه در تولید آجر، خاک رس است. برای ساخت آجر، خاک رس با ترکیبات دیگری مانند آب و مواد آلی و معدنی مخلوط می‌شود. اگر آجرنما نسوز تولید شود، از خاک‌های نسوز نیز در ترکیب آن استفاده می‌شود.

آجرها به طور کلی در دو نوع مدرن و سنتی ساخته می‌شوند. آجرهای سنتی عمدتاً از ترکیب خاک رس تولید می‌شوند و ویژگی‌های خاص خود را دارند. برای شناخت بهتر آجر سنتی و انواع آن، پیشنهاد می‌کنیم مقاله آجر سنتی چیست را مطالعه کنید.

فرایند تولید آجر

• مخلوط خاک ، آب و سایر مواد معدنی به گل تبدیل می‌شود.
• گل آماده‌شده قالب‌گیری می‌شود و به شکل‌های مختلف در می‌آید.
• سپس خشت هایی که از قالب خارج شده، در فضای آزاد خشک می‌شوند.
• این قالب‌ها به کوره‌های مخصوص منتقل شده و تحت حرارت بالا پخته می‌شوند.

در نتیجه، آجری مقاوم و باکیفیت تولید می‌شود که می‌تواند در برابر رطوبت، حرارت و فشار مقاومت بسیار بالایی از خود نشان دهد.

انواع آجر

آجرها در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هرکدام کاربردهای خاص خود را دارند. برای مثال:

• آجر رسی: آجر رسی نوعی آجر است که از خاک رس طبیعی تهیه می‌شود و به‌خاطر مقاومت بالا، عایق صوتی و حرارتی بودن و زیبایی ظاهری، به‌طور گسترده در نمای ساختمان‌ها و دیوارچینی‌ها استفاده می‌شود.
• آجر سفال: این آجرها در بخش‌هایی از سازه ساختمان، مانند دیوارچینی، سقف، ستون و همچنین به‌عنوان جداکننده فضا، عایق صوتی و حرارتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• آجر نما معمولی: این آجرها مانند آجرنسوز نما برای نمای ساختمان به کار می‌روند. و در رنگ های شیل و زرد و گلبهی تولید می‌شوند.
• آجرهای نسوز: این آجرها مقاومت بالایی در برابر حرارت دارند و در شومینه‌ها یا کوره‌های صنعتی استفاده می‌شوند. همچنین آجر نما نسوز برای نمای ساختمان با مقاومت بسیار بالا در برابر شرایط محیطی سخت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• آجرهای لعاب‌دار: این آجرها ظاهری زیبا و جذاب دارند و معمولاً در نماهای خارجی و دکوراسیون داخلی به کار می‌روند.
• آجرهای دکوراتیو: برای تنوع و خلاقیت بیشتر در طراحی نمای داخلی و خارجی انواع آجر های دکوراتیو مختلفی تولید می‌شود. که می‌توان به آجر رستیک، آنتیک، صخره ای و خشتی اشاره کرد.
• آجرهای سنتی: آجر سنتی قزاقی، برای طراحی نمای داخلی و خارجی به سبک کلاسیک و سنتی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، علاقه‌مندان به نمای سنتی می‌توانند از آجرهای رستیک، آنتیک و خشتی بهره ببرند.

آجر نسوز نما، با وجود مقاومت بسیار بالاتر نسبت به سایر انواع آجر نما، برای افزایش ماندگاری و طول عمر نما باید متناسب با شرایط جغرافیایی و محیطی پروژه انتخاب شود. در واقع، بهترین آجر نسوز نما مفهوم ثابتی ندارد؛ بلکه انتخاب آجر مناسب بر اساس شرایط و موقعیت مکانی اهمیت دارد. برای اطلاعات بیشتر درباره انتخاب بهترین آجر نسوز، می‌توانید مقاله‌ای که در این زمینه نوشته‌ایم مطالعه کنید.

کاربرد آجر در معماری

آجر به دلیل مقاومت و دوام بالا، کاربرد گسترده‌ای در ساخت‌وساز دارد. این مصالح می‌تواند در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:

• دیوارچینی ساختمان‌ها.
• ساخت شومینه‌ها و کوره‌های صنعتی.
• طراحی نماهای مدرن و کلاسیک.
• استفاده در بناهای تاریخی و بازسازی آن‌ها.

 با توجه به توضیحاتی که در خصوص آجر و خشت گفته شد، تا حدودی می‌توانید تفاوت آجر و خشت را حدس بزنید. اما در ادامه به صورت جامع درمورد تفاوت های آجر و خشت می‌پردازیم.

تفاوت های برجسته آجر و خشت

1. متفاوت بودن فرایند تولید

• خشت خام تنها با تابش آفتاب خشک می‌شود، در حالی که آجر تحت حرارت بالای کوره قرار می‌گیرد.
• خشت به روش سنتی تولید می‌شود، اما تولید آجر صنعتی‌تر و پیچیده‌تر است.

2. متفاوت بودن مواد اولیه

• مواد اولیه خشت ساده‌تر است و فقط شامل خاک، آب و کاه گل می‌شود.
• آجر ترکیبات پیچیده‌تری دارد و مواد معدنی اضافه‌ای برای بهبود کیفیت آن استفاده می‌شود. خشت خام تنها با تابش آفتاب خشک می‌شود، در حالی که آجر پس از خشک شدن در فضای آزاد، با حرارت بالای کوره پخته می‌شود.

3. تفاوت در تنوع

• خشت به‌طور عمده در دو نوع خام و پخته‌شده تولید می‌شود، اما آجر در انواع بسیار متنوع‌تری مانند سفال، نسوز و لعاب‌دار وجود دارد.
• آجرها دارای تنوع بیشتری برای کاربردهای خاص صنعتی و معماری هستند.

4. تفاوت در مقاومت

• آجر بسیار مقاوم‌تر از خشت است و می‌تواند در شرایط سخت آب‌وهوایی یا سازه‌های سنگین استفاده شود.
• خشت برای بناهای سنتی و مناطق خشک مناسب‌تر است.

5. تفاوت در عایق بندی صوتی و حرارتی

• خشت به‌ویژه خشت خام، عایق بهتری است.
• اما آجر با وجود عایق بودن، کمتر از خشت در این زمینه موثراست.

6. تفاوت درکاربردها و طراحی

• خشت بیشتر در معماری های سنتی و قدیمی و طراحی های خاص و منحصر بفرد استفاده می شود.
• آجر علاوه بر اینکه در ساختمان های سنتی مورد توجه قرار گرفته است، در سازه های مدرن هم جایگاه ویژه ای دارد و بسیار گسترده تر است و محدودیت های خشت را در طراحی ندارد.

مزایای خشت

• خشت بسیار سازگار با محیط زیست است همچنین میتواند بازیافت شود.
• خشت بدلیل اینکه فرایند تولید ساده ای که دارد. مقرون به صرفه تر است.
• خشت بدلیل وجود هوا در ساخت خود عایق صوت و حرارت خوبی است.

معایب خشت

• خشت ساختار ضعیف تری نسبت به آجر دارد و مقاومت آن در برابر شرایط محیطی کمتر است.
• خشت بخاطر ظاهری که دارد برای ساختار های مدرن مناسب نمی باشد.

مزایای آجر

• آجر بخاطر فرایند تولیدی که دارد مقاومت بیشتری در مقابل حرارت و شرایط محیطی دارد.
• آجر در شرایط آب و هوایی مختلف کاربرد دارد.
• بخاطر تنوع بالایی که آجر دارد طراحی های مختلف و زیبایی میشود اجرا کرد.
• به دلیل دوام و مقاومت بالای آجر در برابر عوامل محیطی و فرسایش، این مصالح در بلندمدت از نظر پایداری و کاهش هزینه‌های نگهداری و بازسازی گزینه‌ای بسیار مناسب‌تر است.

معایب آجر

• تولید آجر به دلیل مراحل متعدد و مصرف بالای انرژی در فرآیند پخت، نسبت به خشت خام هزینه‌برتر است.
• آجر نسبت به خشت وزن بیشتری دارد، که می‌تواند بر حمل‌ونقل و بارگذاری سازه تأثیر بگذارد.
• آجر به دلیل فرآیند تولید پیچیده و نیاز به پخت در کوره، در بلند ‌مدت اثرات زیست‌محیطی بیشتری دارد.

سخن پایانی

با توجه به تفاوت هایی که از آجر و خشت گفته شد؛ هرکدام با ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر بفرد خود، جایگاه ویژه ای در صنعت ساختمان سازی دارند. خشت به‌دلیل تولید ساده، قیمت مقرون به صرفه و سازگاری با محیط زیست، بیشتر در معماری سنتی و مناطق گرم و خشک به استفاده می شود، اما مقاومت کمتر  و کاربرد محدودی دارد. در مقابل، آجر با استحکام بیشتر، تنوع بالا و امکان استفاده در طراحی‌های مدرن و سنتی، گزینه‌ای مناسب‌تر برای ساخت‌وسازهای امروزه است، هرچند هزینه تولید آجر بیشتر است اما به دلیل مقاومت و ماندگاری بالا در دراز مدت آجر به صرفه تر است. با این حال انتخاب بین این دو، بستگی به شرایط پروژه و طراحی آن دارد.